برای خیلی از افراد پیش می‌آید که بی دلیل دچار چاقی سریع بشوند.
بسیاری از کسانی که می‌خواهند وزن خود را بالا ببرند، خیلی سریع و بدون فکر و برنامه شروع می‌کنند به خوردن غذای زیاد.
به خصوص کسانی که لاغر نیستند، اما دوست دارند عضله بگیرند، خیلی معمول است که در این دام بیفتند و با پرخوری بدون برنامه، بجای اندامی حجیم به بدنی چاق برسند.
هیچ کس دوست ندارد شکمش بزرگ شود، یا با تجمع چربی در اطراف اندام‌های داخلی سلامتی خود را به خطر بیندازد.
کسانی که در دوره حجمی می‌خواهند وزن اضافه کنند، بیشتر تمایل دارند عضلات خود را حجیم کنند. اما چرا مسیر اشتباه را می‌روند؟ این مقاله در مورد همین موضوع است.
چرا وزن یکباره بالا می‌رود؟
همه افراد به صورت تناوبی کاهش و افزایش وزن را تجربه می‌کنند. به خصوص کسانی که هر روز روی ترازو می‌روند ممکن است از نیم تا یک کیلو افزایش وزن احساس بدی پیدا کنند.
این نوسانات وزن طبیعی هستند. اما اگر در یک دوره کوتاه بدون هیچ تغییر خاصی ناگهان وزنتان بالا برود ممکن است دلایلی داشته باشد:
- تغییر در الگوی غذایی و مصرف بیش از اندازه غذا
- قاعدگی در بانوان
- یائسگی
- افزایش سن و کند شدن متابولیسم
- کاهش یکباره میزان فعالیت بدنی
- احتباس آب به خصوص به خاطر مصرف بیش از حد نمک
- استرس و افسردگی
- بی‌خوابی
اما اگر چاقی سریع در شما به خاطر این دلایل نیست، حتما با یک متخصص در مورد وزن خود مشورت کنید.
دارویی که مصرف می‌کنید، شاید علت چاقی سریع شماست
برخی داروها می‌توانند باعث چاقی سریع شما بشوند. اگر به دلیل بیماری خاصی مصرف یک دارو را شروع کرده‌اید و می‌بینید که وزنتان دارد به سرعت بالا می‌رود، شاید مشکل از همین داروها باشد.
به خصوص داروهایی که برای درمان تشنج، دیابت، فشار خون بالا و افسردگی تجویز می‌شوند معمولا باعث چاقی سریع می‌شوند.
هرگز بدون مشورت با پزشک داروی خود را قطع نکنید. بلکه سعی کنید با اصلاح رژیم و افزایش تحرک (در صورتی که از نظر پزشک معالج ایرادی ندارد) وزن خود را کنترل کنید.
در هر صورت، اگر اخیرا مصرف داروی جدیدی را شروع کرده‌اید و همزمان شاهد افزایش وزن خود هم هستید، از پزشک در مورد احتمال تاثیر این دارو سوال کنید و ببینید آیا امکان دارد که روشی دیگر را به شما پیشنهاد کند یا خیر؟
- زیر نظر متخصص
- برنامه تمرین اختصاصی
- رژیم غذایی منعطف و آسان
بی‌خوابی و چاقی سریع
پژوهش‌ها نشان داده‌اند که بی‌خوابی به چاقی منجر می‌شود. تغییر در ساعت‌های خواب معمولا باعث می‌شود که افراد بیش از اندازه غذا بخورند و وزنشان بالا برود.
یک مطالعه ثابت کرد کسانی که کم‌تر از حد طبیعی می‌خوابند تمایل بیشتری به مصرف کربوهیدرات مازاد دارند. یعنی بیش از چیزی که برای تامین انرژی روزانه به آن نیاز دارند. مصرف غذا بیش از حد نیاز، مهم‌ترین دلیل ایجاد چاقی سریع است.
کسانی که خیلی دیر می‌خوابند، معمولا بعد از شام بیشتر از سایرین به ریزخواری و خوردن خوراکی می‌پردازند.
هر چیزی که بتواند روی الگوی خواب شما اثر بگذارد، ممکن است به چاقی منجر شود.
- شاید به خاطر شغل جدید مجبور هستید صبح‌ها زودتر بیدار شوید بدون آن که زودتر به رخت‌خواب بروید.
- شاید در خانه جدید احساس آرامش سابق را ندارید و خوابتان عمیق نمی‌شود.
- ممکن است به دلیل وارد شدن به یک رابطه جدید تا دیروقت بیدار بمانید و با طرف مقابل گفت‌وگو کنید.
پس قبل از هر چیزی بررسی کنید که آیا عاملی جدید باعث شده الگوی خواب شما دستخوش تغییر شود یا خیر.
ترک سیگار و افزایش وزن ناگهانی
کسانی که سیگار را ترک می‌کنند در مواردی دچار چاقی سریع می‌شوند.
سیگار اشتها را کور می‌کند و تمایل به خوردن غذا کم می‌شود. از سوی دیگر ترک سیگار فرایندی پراسترس است. در نتیجه ممکن است به خاطر استرس زیاد، فرد بیش از اندازه غذا بخورد و همین موضوع دلیلی شود برای بالا رفتن وزن.
برخی از افراد عادت سیگار را به خوردن جایگزین می‌کنند. آن‌ها ممکن است بجای هر نخ سیگار، مقداری آجیل یا میوه بخورند. اما حواسشان به کالری دریافتی در طول روز نباشد.
برخی افراد در ماه اول یک کیلوگرم افزایش وزن را تجربه می‌کنند. این موضوع ممکن است به مدت سه ماه ادامه داشته باشد. اما پژوهش‌ها نشان می‌دهد بعد از ماه ششم دیگر چاقی ناشی از ترک سیگار وجود نخواهد داشت.
توجه کنید که ترک سیگار یک تصمیم عاقلانه است که برای سلامتی شما فواید زیادی دارد. و افزایش وزن ناشی از ترک سیگار همیشگی نخواهد بود. پس بهتر است مدتی را صبر کنید تا شرایط دوباره عادی شود.
نکته دیگر این است که از ترس افزایش وزن به سیگار کشیدن ادامه ندهید. 16 درصد از کسانی که سیگار را ترک می‌کنند در سال اول دچار کاهش وزن نیز می‌شوند. هر چند در همین مطالعه، 13 درصد افراد بیش از 10 کیلوگرم افزایش وزن در یک سال را تجربه کردند. یعنی تغییر وزن، فرد به فرد فرق می‌کند.
اختلالات هورمونی و چاقی سریع
بعضی خانم‌ها ممکن است بیش از حد طبیعی هورمون مردانه ترشح کنند. این افراد با قاعدگی نامنظم، وجود موهای زائد بیش از اندازه، نازک شدن و ریزش موهای سر، آکنه و لک روی سینه و گردن روبرو می‌شوند.
چنین بانوانی بیش از سایرین استعداد چاقی دارند.
البته در مواردی ممکن است مشکل راه حل قطعی نداشته باشد. در برخی موارد هم پزشک می‌تواند به کمک دارو، تعادل هورمونی را باز گرداند.
با این وجود تغییر در سبک زندگی، انتخاب تغذیه سالم، دوری از استرس، خواب کافی و تحرک بدنی کمک زیادی به تعادل هورمون‌ها و کنترل وزن می‌کند. به خصوص که می‌شود از چاقی سریع پیشگیری کرد.
نارسایی قلبی
نارسایی قلبی می‌تواند باعث چاقی سریع به خصوص همراه با تورم در نواحی خاص از بدن شود.
تورم معمولا در اطراف شکم، زانوها و پاها رخ می‌دهد. این تورم همراه با افزایش وزن ممکن است نشانه پایین آمدن سرعت گردش خون به خاطر نارسایی قلبی باشد.
یک تا یک و نیم کیلو افزایش وزن در 24 ساعت یا 2.5 کیلو در یک هفته می‌تواند از نشانه‌های نارسایی قلبی باشد.
هرچند در صورتی که این تغییر وزن تنها یک نوسان گذرا باشد و وزن به شرایط عادی بازگردد و نیز فرد علائم دیگری را نداشته باشد، وضعیت طبیعی است. هر چند مشورت با پزشک ایرادی ندارد.
علائمی مثل سرفه مداوم، احساسی تنگی نفس در شرایط استراحت، گیجی، بی‌اشتهایی و مشکل در خوابیدن نیز با نارسایی قلبی در ارتباط هستند.
اگر تمام این علائم با تورم و چاقی سریع همراه شد، حتما به دکتر مراجعه کنید.
نارسایی کلیوی
مشکل کلیوی هم می‌تواند همراه با تورم در پاها و نیز افزایش وزن همراه باشد.
به دلیل نارسایی در کلیه، بدن قادر به دفع مایعات و مواد زائد نیست. در نتیجه این مایعات در بدن باقی می‌مانند و وزن بالا می‌رود.
خستگی، به ندرت ادرار کردن، فوم مانند شدن ادرار، خارش، از دست دادن اشتها، گرفتگی عضلات، درد مفصل، سردرد و مشکل در تمرکز از جمله نشانه‌های نارسایی کلیوی است.
اگر این نشانه‌ها را همراه با افزایش وزن تجربه کردید بهتر است با پزشک متخصص مشورت کنید.
مشکلات تیروئید و افزایش وزن ناگهانی
تیروئید پرکار هم باعث می‌شود که متابولیسم کند شود و همین موضوع وزن را بالا می‌برد.
خستگی مداوم، احساس سرما، پوست و موی خشک، ناخن‌های شکننده، مفاصل سفت و درد در عضلات و یبوست از علائم تیروئید پر کار است.
اما حتی کسانی که مشکلات متابولیک از جمله پرکاری تیروئید دارند هم قادرند با یک برنامه درست برای تغذیه و تمرین وزن خود را کنترل کنند.
درست است که این افراد استعداد بیشتری برای چاقی دارند، اما نباید چاق شوند یا چاق بمانند.
دلایل دیگر برای چاقی سریع
مواردی که اشاره کردیم برای کسانی است که نیت نکرده‌اند وزن خود را بالا ببرند، اما یکباره با افزایش وزن سریع مواجه می‌شوند.
اما عده‌ای هم هستند که می‌خواهند با تغذیه بیشتر حجم بگیرند. اما بجای رشد عضلات، شکمشان بزرگ می‌شود.
این موضوع هم دلایلی دارد که به اختصار به آن‌ها می‌پردازیم.
ترکیب نادرستی از مواد غذایی
کسانی که می‌خواهند وزن خود را بالا ببرند برای ساختن عضله به پروتئین نیاز دارند. اما یک مشکل وجود دارد. پروتئین شما را به سرعت سیر می‌کند و تا مدتی طولانی احساس گرسنگی نمی‌کنید. برای همین ممکن است بجای غذای بیشتر، اتفاقا کم‌تر از قبل غذا بخورید.
به همین دلیل بسیاری از افراد فکر می‌کنند با پروتئین کم و کربوهیدرات و چربی می‌شود وزن را به سرعت بالا برد. اما در این وضعیت مشکل بزرگ‌تری پیش می‌آید. بدن به پروتئین کافی برای ساختن عضلات دسترسی نخواهد داشت.
مشکل این نیست که پروتئین بخوریم یا کربوهیدرات. موضوع اصلی این است که بدانیم از هر کدام باید چقدر و به چه صورت استفاده کنیم.
برای یک افزایش وزن اصولی شما به تمام گروه‌های غذایی نیاز دارید. اگر این گروه‌ها در تناسب و تعادل با هم مصرف شوند، بدون مشکل قادر خواهید بود وزن خود را بالا ببرید.
خوردن کالری بی‌کیفیت
دوستی داشتم که می‌خواست کمی وزن بگیرد. او هر روز دونات و نوشابه و فست‌فود می‌خورد. باور داشت که این خوراکی‌ها چاق‌کننده هستند و اگر می‌خواهد وزنش بالا برود، پس دلیلی ندارد که از خوراکی‌های پرکالری پرهیز کند.
بله. پیتزا، سوسیس، نوشابه، سیب‌زمینی سرخ‌کرده و شکر کالری زیادی دارند. اما سوال اینجا است که این خوراکی‌های چقدر ارزش غذایی دارند؟
اگر تمام روز فقط آب قند بخورید، مقدار زیادی کالری به بدن شما می‌رسد. اما این حجم از قند (بدون مواد غذایی با ارزش) مشکلات زیادی برایتان به وجود می‌آورد. چاقی سریع و بزرگ شدن شکم تنها یکی از این مشکلات است. کبد چرب، افزایش احتمال ابتلا به دیابت و بالا رفتن کلسترول و چربی خون هم از عوارض دیگر مصرف کالری بی‌کیفیت است.
نبود تناسب میان تغذیه و تمرین
بدن شما اگر مجبور نباشد، عضله نمی‌سازد. حتی اگر اندام عضلانی داشته باشید و از این عضلات استفاده نکنید، تمایل طبیعی بدن به از بین بردن این عضلات است.
ساخت و نگه‌داری از عضلات انرژی زیادی از بدن می‌گیرد. برای همین بدن شما فقط عضلاتی را نگه می‌دارد که بداند به آن نیاز دارد.
پس برای داشتن اندامی عضلانی از یک سو باید این انرژی زیاد را در اختیار بدن خود بگذارید. از سوی دیگر به بدنتان یادآوری کنید که این عضلات را لازم دارید.
اگر فقط بخورید، اما هیچ تحرکی نداشته باشید، طبیعی است که بدن شما بیشتر از ساخت عضلات، به صورت چربی کالری را برای آینده ذخیره کند. یعنی بدون آن که دست و پاهایتان پر شود، شکم و پهلویتان بزرگ خواهد شد.
نداشتن استراحت کافی
گفتیم که بدون ورزش و تنها به خوردن و خوردن ریسک چاقی سریع بالا می‌رود. اما برعکس این ماجرا هم صادق است.
بسیاری از تازه‌کارها 7 روز هفته را به باشگاه می‌روند، بسیار کم می‌خوابند، زندگی پراسترسی را تجربه می‌کنند و امید دارند که عضله هم بسازند.
کم‌خوابی و استرس باعث ترشح هورمون کورتیزول می‌شود. این هورمون مسئول ذخیره چربی در بدن نیز هست.
اما نداشتن استراحت و روزهای دور از باشگاه هم فکر خوبی نیست. در باشگاه شما تارهای عضلانی را تخریب می‌کنید. برنامه این است که بدنتان با تجدید این رشته‌ها، عضلاتی حجیم‌تر و قوی‌تر بسازد.
اگر استراحت نکنید، کار تخریب انجام می‌شود و کار بازسازی نه. در یک برنامه حجمی، خواب و استراحت همان‌قدر مهم است که تغذیه و تمرین.
مصرف الکل و چاقی سریع
الکل یکی از بدترین خوراکی‌هایی است که می‌تواند به بدن شما وارد شود. وقتی الکل مصرف می‌کنید معمولا مقدار زیادی قند (مثلا همراه با آبمیوه) و چربی ( به صورت مزه) هم می‌خورید.
اما اولویت بدن این است که الکل را از بدن شما دفع کند. به همین دلیل بیشتر از معمول ادرار می‌کنید و تعرق شما بالا می‌رود. مصرف قند و چربی موقتا متوقف می‌شود و بدن سعی می‌کند از الکل به عنوان منبع انرژی استفاده کند.
اما نمی‌تواند قند و چربی را یکباره دور بریزد. برای همین کبد شما باید به سرعت این کالری اضافی را به صورت چربی قابل ذخیره در بیاورد.
به ساده‌ترین زبان، الکل سیستم گوارشی شما را کاملا به هم می‌ریزد و بجای گرفتن عضلات، شکم شما را بزرگ می‌کند. همان شکمی که به شکمِ عرق‌خوری مشهور است.
کنترل چاقی سریع
به سادگی می‌توانید وزن خود را بالا ببرید بدون آن که خود را در معرض ریسک چاقی سریع قرار بدهید.
تنها کافی است که از یک برنامه غذایی متعادل، تعداد وعده‌های بالا و میان‌وعده‌های سالم استفاده کنید.
از سوی دیگر با تمرین منظم، کالری را به جای شکم به سوی عضلات راهنمایی کنید.
همچنین با خواب و استراحت کافی و داشتن زمان‌هایی برای ریلکسیشن و آرامش مطمئن شوید که بدن شما برای بازسازی عضلات فرصت کافی دارد.
تغذیه سالم، تمرین کافی و خواب باکیفیت. احتمالا راز یک افزایش وزن امن را فهمیده‌اید: داشتن سبک زندگی سالم.
