یکی از عارضه‌های گوارشی که در حال حاضر بر زندگی بسیاری از افراد تاثیر گذاشته است، عدم تحمل لاکتوز می‌باشد. دستگاه گوارشی افرادی که به این عارضه مبتلا هستند، قادر به هضم کامل قند یا لاکتوز موجود در شیر نیست. این دسته از افراد، بعد از مصرف شیر مشکلاتی مثل اسهال یا نفخ شدید را تجربه می‌کنند. تاکنون تحقیقات گوناگونی روی عدم تحمل لاکتوز و روش‌های درمان آن انجام شده است.
نتایج تحقیقات نشان می‌دهد، این عارضه در کل بی‌خطر است و آسیبی به بدن فرد وارد نمی‌کند. اما علائم آن مثل اسهال، کمی آزاردهنده هستند. سوال مهم این است که چرا این اتفاق می‌افتد؟ در پاسخ باید بیان کرد، آنزیم‌های تجزیه و هضم لاکتوز شیر، در روده قرار دارند.
این آنزیم‌ها با نام لاکتاز، می‌توانند لاکتوز شیر را کاملاً تجزیه کرده و مواد معدنی آن را جذب کنند. در برخی افراد، سطح لاکتاز در دستگاه گوارشی پایین است. همین مسئله منجر به بروز عارضه عدم تحمل لاکتوز می‌شود که در ادامه این مطلب از مجله تخصصی فیت کلاب قصد داریم به طور کامل درباره آن توضیح دهیم.
عدم تحمل لاکتوز چیست؟
عدم تحمل لاکتوز، یک واکنش در دستگاه گوارش است که باعث بروز علائم ناراحت کننده مثل نفخ معده می‌شود. دستگاه گوارش بسیاری از افراد، قادر به هضم لاکتوز موجود در شیر نیست. به همین دلیل، این دسته از افراد برای مصرف شیر با مشکل مواجه هستند. البته توجه داشته باشید که عدم تحمل لاکتوز، با سوء جذب لاکتوز متفاوت است. منظور از سوء جذب لاکتوز، ناتوانی بدن در تجزیه و جذب مولکول‌های لاکتوز است.
یعنی همه افراد مبتلا به عدم تحمل لاکتوز، دارای سوء جذب لاکتوز هستند. اما همه افراد مبتلا به سوء جذب لاکتوز، مبتلا به عدم تحمل لاکتوز نیستند. دلایل مختلفی برای سوء جذب لاکتوز وجود دارد. گاهی اوقات ممکن است منشأ سوء جذب لاکتوز، آنزیم لاکتاز موجود در دستگاه گوارش باشد. گاهی اوقات سیستم ایمنی بدن یا عملکرد دستگاه گوارش، باعث بروز این عارضه می‌شود.
پژوهش‌ها نشان می‌دهد، دستگاه گوارش حدود ۶۵ درصد از بزرگسالان قادر به تجزیه و جذب لاکتوز نیست. در چنین حالتی، لاکتوز بدون جذب شدن، از دستگاه گوارش عبور می‌کند و باعث ایجاد برخی علائم می‌شود. سوال مهم این است که آیا عدم تحمل لاکتوز همان حساسیت به شیر است؟ در پاسخ باید بگوییم، حساسیت به شیر به سیستم ایمنی شما مربوط می‌شود. در حالی که عدم تحمل لاکتوز مربوط به دستگاه گوارش است. بنابراین نباید این دو مسئله را با یکدیگر اشتباه بگیرید.
نشانه های عدم تحمل لاکتوز چیست؟
عدم تحمل لاکتوز، علائم و نشانه‌های مختلفی دارد. در ادامه برخی از این علائم را برای شما بیان می‌کنیم:
- نفخ شکم
- گاز روده
- حالت تهوع و استفراغ
- درد و گرفتگی معده
- اسهال
این علائم نشان می‌دهند که لاکتوز در دستگاه گوارش بدن شما هضم و تجزیه نشده است. حدود ۶ تا ۱۰ ساعت بعد از مصرف شیر، لاکتوز به روده بزرگ می‌رسد. تقریباً ۱ تا ۲ روز طول می‌کشد تا لاکتوز همراه سایر مواد غذایی، از روده بزرگ عبور کند.
بنابراین علائم عدم تحمل لاکتوز، حدودا یک روز بعد از مصرف شیر یا دو روز بعد از آن قابل مشاهده خواهد بود. اگر بلافاصله بعد از مصرف شیر احساس حالت تهوع داشتید، باید به پزشک مراجعه کنید. زیرا ممکن است شیر مسموم باشد یا بدن شما نسبت به این ماده غذایی حساسیت داشته باشد.
چه مواد غذایی باعث عدم تحمل لاکتوز می شود؟
شاید تصور کنید عدم تحمل لاکتوز فقط به شیر مربوط است. لاکتوز در بسیاری از محصولات لبنی وجود دارد. برخی کارخانه‌ها ممکن است لاکتوز را از محصولات لبنی خود حذف کنند. ولی در کل، این ماده در بسیاری از محصولات مثل شیر و خامه وجود دارد. شیر و خامه لاکتوز بیشتری نسبت به پنیر دارند.
به همین دلیل، برخی افراد نسبت به این دو محصول حساسیت بیشتری نشان می‌دهند. به طور معمول، انواع پنیر مثل پنیر پارمسان و پنیر صبحانه دارای مقدار بسیار کمی لاکتوز هستند و مشکلی ایجاد نمی‌کنند. در صورتی که بدن شما حساسیت بسیار زیادی نسبت به لاکتوز داشته باشد، حتی به مقادیر کم این ماده نیز واکنش نشان خواهید داد. بنابراین بهتر است برچسب تغذیه روی محصولات لبنی را به طور کامل مطالعه کنید. این ماده در برخی از انواع مواد غذایی نیز وجود دارد.
انواع مواد غذایی حاوی لاکتوز
گاهی اوقات ممکن است درون سس یا سایر ترکیبات مواد غذایی، مقدار کمی لاکتوز وجود داشته باشد. این مواد غذایی شامل موارد زیر هستند:
- فست‌فودها
- سس‌ها
- سوپ‌ها
- سس‌های خامه‌ای یا پنیری
- نان تورتیلا
- کراکر و بیسکویت
- شکلات و شیرینی
- مخلوط وافل
- پنکیک
- مافین و کیک
- غلات صبحانه
- گوشت‌های فرآوری‌شده مثل هات داگ و بیکن، سوسیس و ژامبون
- قهوه فوری
- سس سالاد
انواعی از مشتقات لبنی که حاوی مقدار کمی لاکتوز هستند، شامل موارد زیر می‌باشند:
- شیر
- پودر شیر
- کشک
- آب پنیر
- سرشیر
- شکر
- دوغ
- مالت
- خامه ترش
- کنسانتره پروتئین آب پنیر
- محصولات جانبی شیر
مواد غذایی که حاوی مقدار زیادی لاکتوز هستند:
- شیر گاو
- شیر بز
- پنیر (شامل پنیرهای سفت و نرم)
- بستنی
- ماست
- خامه
- کره
انواع عدم تحمل لاکتوز
این عارضه انواع مختلفی دارد که در ادامه برای شما بیان می‌شود:
1.نوع اولیه
یکی از رایج‌ترین انواع عدم تحمل، نوع اولیه است. برخی افراد با افزایش سن، این عارضه را تجربه می‌کنند. به مرور زمان، دستگاه گوارش قابلیت تجزیه و جذب لاکتوز را از دست خواهد داد. به همین دلیل با بالا رفتن سن، احتمال بروز عوارضی مثل اسهال یا نفخ بعد از مصرف شیر افزایش می‌یابد. در حال حاضر بسیاری از مردم در تمام نقاط جهان، این عارضه را تجربه می‌کنند. اما به طور کلی پژوهش‌ها نشان می‌دهد اکثر افراد مبتلا به این عارضه اولیه، مربوط به قاره آفریقا و آسیا هستند.
2.نوع ثانویه
یکی دیگر از انواع عدم تحمل لاکتوز، نوع ثانویه است. این عارضه زمانی رخ می‌دهد که یک بیماری باعث ملتهب شدن دیواره روده شود. زمانی که دیواره روده آسیب ببیند، فرآیند تولید لاکتاز مختل خواهد شد. در این حالت، ممکن است لاکتاز به میزان کافی در دستگاه گوارش تولید نشود. در نتیجه، لاکتوز شیر بدون تجزیه و جذب شدن از دستگاه گوارش عبور می‌کند. برخی بیماری‌ها که باعث التهاب دیواره روده می‌شوند، شامل بیماری «کرون» و «سلیاک» هستند.
3.مادرزادی
مسائل ژنتیکی نیز بر بروز عارضه عدم تحمل لاکتوز تاثیرگذار هستند. به همین دلیل یکی دیگر از انواع این عارضه، نوع مادرزادی است که معمولاً در نوزادان مشاهده می‌شود. این عارضه در نوزادان بسیار نادر است. برای انتقال این بیماری از والدین به فرزندان، پدر و مادر هر دو باید دارای ژن سوء جذب لاکتوز باشند.
این مسئله برای نوزاد بسیار خطرناک است. زیرا غذای اصلی نوزاد در سال‌های اول بعد از تولد، شیر مادر است. در شیر مادر، مقدار بسیار زیادی لاکتوز وجود دارد. اما بدن نوزاد قادر به جذب و تجزیه این ماده نیست. به همین دلیل، عوارض خطرناک و کشنده‌ای مثل اسهال شدید یا افزایش میزان کلسیم در خون بروز پیدا می‌کند.
4.تکاملی
یکی دیگر از انواع عدم تحمل لاکتوز، نوع رشدی است که مانند عدم تحمل لاکتوز مادرزادی صرفاً در نوزادان مشاهده می‌شود. این عارضه مربوط به نوزادانی است که به صورت نارس متولد می‌شوند. در این دسته از نوزادان، سیستم گوارشی یا سایر اندام‌های بدن به صورت کامل تشکیل نشده‌اند. به همین دلیل، بدن نوزاد قادر به جذب و تجزیه لاکتوز نیست.
برای رفع این مشکل، کودک درون دستگاه قرار می‌گیرد تا اندام‌های داخلی بدن به طور کامل رشد کنند. بعد از رشد کامل اندام‌ها، بدن کودک می‌تواند لاکتوز موجود در شیر را جذب کند. بنابراین می‌توان برای تغذیه نوزاد، از شیر مادر استفاده کرد. اما تا قبل از آن، بهتر است از شیر خشک بدون لاکتوز استفاده شود.
عدم تحمل لاکتوز چگونه در آزمایشگاه تشخیص داده می شود؟
روش‌های مختلفی برای تشخیص عدم تحمل لاکتوز وجود دارد. در ادامه برخی از این روش‌ها را برای شما بیان می‌کنیم:
1.تست تنفس هیدروژن
یکی از روش‌های ساده برای تشخیص عدم تحمل لاکتوز، تست تنفس هیدروژن است. در این آزمایش، میزان گازهای هیدروژن و متان موجود در هوای بازدم اندازه‌گیری می‌شود. این گازها توسط باکتری‌های روده تولید می‌شوند. زمانی که لاکتوز در بدن جذب شود، میزان تولید این گازها در روده افزایش خواهد یافت. به طور کلی، فرآیند تخمیر لاکتوز با تولید گازهایی مثل هیدروژن و متان همراه است. بنابراین اندازه‌گیری هوای تنفس، می‌تواند اطلاعات دقیقی در اختیار پزشک و کارشناسان آزمایشگاه قرار دهد.
2.آزمایش قند خون
یکی دیگر از روش‌های تشخیص عدم تحمل لاکتوز، آزمایش قند خون است. اگرچه نتایج آزمایش تنفس اطلاعات خوبی در اختیار پزشک قرار می‌دهند، اما ممکن است کاملاً دقیق نباشند. به همین دلیل، باید از روش‌های دیگر برای شناسایی این عارضه استفاده کرد.
در این آزمایش، میزان قند خون قبل و بعد از ورود لاکتوز به روده اندازه‌گیری می‌شود. بعد از مصرف لاکتوز، میزان قند خون افزایش پیدا می‌کند. بنابراین اگر سطح قند خون بعد از مصرف لاکتوز بالاتر نرود، می‌توان نتیجه گرفت بدن شما قابلیت جذب و تجزیه این ماده را ندارد.
3.تست اسیدیته مدفوع
از دیگر آزمایش‌های تشخیص عدم تحمل لاکتوز، تست اسیدیته مدفوع است. این آزمایش برای نوزادان نارس یا نوزادانی که به تازگی متولد شده‌اند، انجام می‌شود. در ابتدا مقداری لاکتوز وارد بدن نوزاد خواهد شد. سپس یک نمونه مدفوع از نوزاد می‌گیرند تا عملکرد بدن برای جذب و تجزیه لاکتوز مشخص شود. وجود برخی مواد مثل اسید لاکتیک در نمونه مدفوع، به پزشک نشان می‌دهد که بدن نوزاد قادر به جذب لاکتوز است یا خیر.
درمان عدم تحمل لاکتوز
خوشبختانه، در حال حاضر بسیاری از بیماری‌ها به راحتی قابل کنترل هستند. این عارضه، یکی از انواع عارضه‌هایی است که می‌تواند با استفاده از مکمل‌های لاکتاز درمان شود. همانطور که گفته شد، بدن شما برای حجم و تجزیه لاکتوز به ماده‌ای به نام لاکتاز نیاز دارد. یکی از مهم‌ترین دلایل عدم تحمل لاکتوز، کاهش تولید لاکتاز در بدن است.
بدن برخی افراد، به صورت طبیعی قادر به تولید این آنزیم نیست. این دسته از افراد، باید از مکمل‌های لاکتاز برای تجزیه لاکتوز استفاده کنند. این مکمل‌ها به صورت قرص یا قطره در بازار موجود هستند. در حال حاضر، پژوهشگران به صورت مداوم روی این مسئله تحقیق می‌کنند و به دنبال یک راه حل برای رفع عوارض عدم تحمل لاکتوز هستند.
به عنوان مثال اخیراً پژوهش‌ها نشان داده است که باکتری‌های اسیدلاکتیک، می‌توانند به عنوان یک گزینه مناسب برای کاهش علائم عدم تحمل لاکتوز مورد استفاده قرار بگیرند. این باکتری‌ها، لاکتوز موجود در دستگاه گوارش را به اسید لاکتیک تبدیل می‌کنند. می‌توان این باکتری‌ها را همراه با محصولات پروبیوتیک، مصرف کرد و علائم عارضه عدم تحمل لاکتوز را تا حدی کاهش داد.
چگونه می توان عدم تحمل لاکتوز را با رژیم غذایی کنترل کرد؟
رژیم غذایی نیز می‌تواند بر کنترل علائم عدم تحمل لاکتوز تاثیرگذار باشد. در وهله اول، پیشنهاد می‌کنیم به یک متخصص تغذیه مراجعه کنید و رژیم غذایی فعلی خود را در اختیار او قرار دهید. متخصصان تغذیه، رژیم غذایی شما را به طور کامل مورد بررسی قرار می‌دهند و مشکلات آن را شناسایی می‌کنند. همانطور که گفته شد، لاکتوز صرفاً در محصولاتی مثل شیر، خامه و ماست وجود ندارد. انواعی از مواد غذایی یا محصولات فراوری شده، حاوی لاکتوز هستند.
بنابراین انتخاب یک رژیم غذایی سالم و بدون لاکتوز، اهمیت بسیار زیادی دارد. از متخصص تغذیه بخواهید یک رژیم غذایی مناسب در اختیار شما قرار دهد. با برنامه‌ریزی، می‌توانید به مرور زمان غذاهایی که حاوی مقدار بسیار کمی لاکتوز هستند را وارد رژیم غذایی خود کنید. پزشکان تغذیه می‌توانند در کنار رژیم غذایی، مکمل‌ها و قرص‌های مناسب را برای شما تجویز کنند که علائم این مسئله را تا حد زیادی کاهش می‌دهد.
برخی افراد مبتلا به عدم تحمل لاکتوز خفیف، می‌توانند در یک وعده حدود ۱۲ گرم لاکتوز مصرف کنند. به عنوان مثال یک فنجان شیر یا یک پیمانه بستنی، برای این دسته از افراد کاملاً قابل تحمل است. اما برخی دیگر قادر به مصرف حتی یک گرم لاکتوز نیستند. به همین دلیل، انجام آزمایش و مراجعه به متخصص اهمیت بسیار زیادی دارد. پزشکان می‌توانند محصولات لبنی کم لاکتوز یا بدون لاکتوز را به شما معرفی کنند. بنابراین دیگر مشکلی برای پیدا کردن محصولات غذایی مورد علاقه خود نخواهید داشت.
سخن پایانی
در این مطلب به طور کامل درباره عدم تحمل لاکتوز توضیح داده شد. عدم تحمل لاکتوز، یک عارضه است که باعث بروز عوارضی مثل اسهال، استفراغ و نفخ شدید می‌شود. این عارضه زمانی رخ می‌دهد که آنزیم لاکتاز موجود در روده، قادر به جذب و تجزیه لاکتوز شیر نباشد. لاکتوز در بسیاری از محصولات لبنی و محصولات فراوری شده وجود دارد.
افراد مبتلا به این عارضه، در چهار دسته مختلف قرار می‌گیرند و واکنش‌های متفاوتی نسبت به لاکتوز موجود در مواد غذایی دارند. اگر شما نیز به این عارضه مبتلا هستید، نیازی نیست برخی مواد غذایی مثل ماست و خامه را برای همیشه کنار بگذارید. کافی است به یک متخصص تغذیه مجموعه حرفه‌ای مراجعه کنید تا رژیم غذایی متناسب با عدم تحمل لاکتوز، در اختیار شما قرار بگیرد. اگر به این نوع رژیم غذایی یا سایر رژیم‌های لاغری نیاز دارید، پیشنهاد می‌کنیم سایر مطالب وب‌سایت فیت کلاب را مطالعه کره و با کارشناسان ماهر مجموعه درارتباط باشید.