شاید شما هم دچار کم آبی شده باشید اما علت آن را ندانید. کم آبی یا دهیدراته شدن یکی از شایع‌ترین بیماری‌ها در تابستان و حتی زمستان است. زیرا امکان دارد که افراد در اثر کاهش مصرف آب یا علل دیگری مانند بیماری‌های خاص (مثلا دیابت یا نارسایی کلیوی) دچار کم آبی می‌شوند. معمولا افراد علت کم آبی بدن خود را می‌دانند، اما توجهی به آن ندارند. اما به دلیل اهمیت کم آبی و عوارض ناشی از آن نیاز است که در مورد مهمترین علت جذب نشدن آب در بدن اطلاعاتی کسب کنیم.
در این مطلب از مجله فیت کلاب مهمترین و رایج‌ترین علت کم آبی بدن در افراد مختلف را بررسی خواهیم کرد. فیت کلاب مجموعه‌ای سلامت محور دارای کارشناسان تغذیه و مربی‌های مجرب ورزشی است. در ادامه این مطلب از فیت کلاب با ما همراه باشید.
علت مهم بودن آب کافی در بدن
- با وجود آب، بزاق بیشتری تولید می‌شود. در این حالت نفس کشیدن، حرف زدن و غذا خوردن راحت‌تر می‌شود.
- آب در بدن به هضم بهتر مواد غذایی خورده شده کمک می‌کند.
- وجود آب در مفاصل، به روان شدن، حرکت بهتر و آسان‌تر کمک خواهد کرد.
- آب کافی در بدن و خون، به حمل بهتر اکسیژن در سراسر ارگان‌ها کمک می‌کند.
- دمای بدن با وجود آب تنظیم خواهد شد.
- وجود آب در بدن به متعادل کردن عناصر، فعالیت‌های شیمیایی و بیوشیمیایی کمک می‌کند.
و صدها علت دیگر که نشان می‌دهد میزان آب کافی در بدن بسیار مهم و حتی ضروری است. طبق گفته پزشکان مختلف و همچنین دکتر فرتل (Dr Fertel) در مقاله منتشر شده در سایت health.clevelandclinic اگر برای چندین ساعت ادرار نکرده‌اید یا رنگ ادرار شما بسیار تیره است، دچار کم آبی هستید.
درجات مختلف کم آبی بدن؛ از خفیف تا شدید
کم آبی خفیف: این میزان کم آبی منجر به بروز علائمی مانند تشنگی، ادرار کردن و کاهش تعریق و خشکی دهان می‌شود. کودکان در اثر استفراغ یا اسهال به دلیل از دست دادن مایعات، 3 تا 5 درصد از وزن بدن خود را از دست داده و دچار کم آبی خفیف می‌شوند. این نوع دهیدراته شدن با مصرف آب، نوشیدنی‌های الکترولیتی یا محلول‌های آبرسان خوراکی رفع خواهد شد.
کم آبی متوسط: کم آبی متوسط علائمی مشابه با نوع خفیف دارد اما شدیدتر از حالت قبل رخ می‌دهد. به عنوان مثال کودکانی که دچار کم آبی متوسط می‌شوند، حدود 6 تا 10 درصد از وزن خود را از دست می‌دهند. در این حالت بیمار باید مایعات را از طریق تزریق وریدی دریافت کنند.
کم آبی شدید: علائم دهیدراته شدن شدید شامل سرگیجه، فرورفتگی چشم، غش کردن، تنفس سریع و ضربان قلب است. معمولا کودکان در این نوع کم آبی، بیش از 10 درصد از وزن بدن خود را از دست می‌دهند.
برای درمان کم آبی شدید بیمار باید تحت مراقبت‌های فوری پزشکی قرار گیرد.
مهمترین علت کم آبی بدن چیست؟
طبق بررسی‌های انجام شده بین 55 تا 78 درصد از وزن بدن را آب تشکیل می‌دهد. این در حالی است که برخی از انسان‌ها بنابر دلایل مختلف دچار کمبود آب می‌شوند. اما این کم آبی به معنی عدم وجود آب در بدن نیست؛ بلکه به این معنی است که آب کافی برای انجام وظایف ضروری در بدن وجود ندارد.
ساده‌ترین و رایج‌ترین علت کم آبی بدن، عدم نوشیدن مناسب آب در شبانه روز، تعریق زیاد، استفراغ یا اسهال است. اما میزان کمبود آب در بدن‌های مختلف متفاوت خواهد بود. البته مشکلات و آسیب‌های دیگری نیز ممکن است علت کم آبی بدن در افراد مختلف باشند. در ادامه با این علل آشنا خواهیم شد.
عدم مصرف آب و نوشیدنی‌ها در شبانه روز؛ چقدر آب بنوشیم؟
تقریبا همه می‌دانند که در طول روز باید مقدار مناسبی آب مصرف کنند. اما با وجود اطلاع از این موضوع، برخی افراد دچار کم آبی می‌شوند. علت چیست؟ آیا آب کافی مصرف نمی‌کنند؟ آب در بدن آن‌ها جذب نمی‌شود یا مشکل دیگری دارند؟ میزان استاندارد مصرف آب برای اشخاص مختلف در طول روز چقدر است؟
طبق بررسی‌های انجام شده در آکادمی ملی علوم، مهندسی و پزشکی میزان مصرف روزانه مایعات به صورت زیر است:
- 7 لیتر برای مردان
- 7 لیتر برای زنان
اما نکته مهم این است که میزان گفته شده برای زنان و مردان مختلف با توجه به وزن، میزان فعالیت بدنی و حتی بیماری‌های زمینه‌ای و خاص متفاوت خواهد بود. پس می‌توان گفت که به این راحتی نمی‌توان میزان آب مورد نیاز هر شخص را در طول شبانه روز مشخص کرد. زیرا نیاز بدن یک فرد عادی با وزن متوسط و در شرایط نرمال با فردی ورزشکار متفاوت خواهد بود.
یک قانونی کلی وجود دارد که هر وقت تشنه هستید، آب بنوشید. اما مکانیسم تشنگی در افراد مسن و کودکان خردسال کاهش یافته است. به همین دلیل این دسته از افراد باید به نوشیدن مایعات تشویق شوند.
عدم تعادل الکترولیت؛ مهمترین علت کم آبی بدن در کودکان و ورزشکاران
یکی از مهمترین دلایل برای مصرف آب کافی، دریافت الکترولیت‌ها است. زیرا آب به جذب و فعالیت الکترولیت‌ها از میوه‌ها و سبزیجات در بدن کمک می‌کند. منظور از الکترولیت‌ها عناصری مانند سدیم، پتاسیم، کلسیم و کلرید منیزیم است. بدن این عناصر را با کمک آب از مواد غذایی همچون موز و سیب جذب می‌کند.
جذب الکترولیت‌ها به تنظیم عملکرد اعصاب و عضلات، جریان خون و عملکرد مغز کمک خواهد کرد. اما وظیفه دیگر الکترولیت‌ها تنظیم مقدار آب در سلول‌های بدن است. پس زمانی که فرد سبزیجات و میوه کمتری مصرف کند، الکترولیت ناچیزی در بدن خواهد داشت و تنظیم آب در سلول‌های او با مشکل رو به رو خواهد شد.
باید اشاره کنیم که تعریق، به ویژه هنگام ورزش منجر به کاهش میزان چشمگیر الکترولیت در بدن می‌شود. در همین راستا توصیه می‌شود که هنگام ورزش از نوشیدنی‌های دارای الکترولیت مانند دتاکس واتر استفاده کنید. علاوه بر ورزشکاران، کودکان به دلیل قرارگیری در معرض استفراغ و اسهال، بیشتر دچار کاهش الکترولیت می‌شوند.
مصرف آب به صورت یکباره؛ عدم تعادل در مصرف
خوردن آب زیاد به صورت یکباره، ضرری بیشتری برای بدن ایجاد می‌کند. مصرف بیش از حد آب در دوره زمانی کوتاه، به جای جذب بیشتر در بدن، از طریق ادرار دفع می‌شود. در این حالت فرد با مصرف آب زیاد دچار عوارض زیر خواهد شد:
- ناخوشایند بودن مصرف حجم بالایی از آب یا مایعات دیگر
- فشار به معده
- فشار به سیستم ادراری و دفع زیاد
- دفع الکترولیت‌های حیاتی از بدن
به جای مصرف حجم زیاد آب و سایر مایعات در یک زمان مشخص، برنامه‌ریزی مناسبی برای نوشیدن در پیش بگیرید. در این حالت آب بیشتری در بدن شما جذب خواهد شد.
تعریق بیش از حد؛ علت رایج کم آبی در ورزشکاران
تعریق بیش از حد، چه در اثر ورزش یا گرمای شدید، منجر به از دست دادن مایعات و الکترولیت‌ها می‌شود. به همین دلیل به افرادی که بنابر علل مختلف تعریق زیادی دارند توصیه می‌شود که در طول روز آب بیشتری مصرف کنند. البته مصرف الکترولیت‌ها نیز بسیار مهم است.
مصرف قهوه و نوشابه، علت کم آبی بدن در افرادی که سبک زندگی نادرستی دارند
مصرف هر نوع مایعاتی منجر به جذب آب در بدن نمی‌شود. این جمله به این معنی است که مصرف برخی از مایعات باعث دهیدراته شدن خواهد شد. به عنوان مثال نوشیدن انواع قهوه، نوشابه‌های گازدار حاوی کافئین و الکل باعث کم آبی یا دهیدراته شدن می‌شود. علت این موضوع ادرارآور بودن این نوشیدنی‌ها است. پس توصیه می‌شود که روز خود را با مصرف یک لیوان آب ولرم شروع کنید.
برخی بیماری‌های رایج، علت جذب نشدن آب در بدن
وجود برخی بیماری‌ها علت کم آبی بدن در بزرگسالان، کودکان و افراد مسن است. از بیماری‌های رایج عامل دهیدراته شدن می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:
- مقابله با یک بیماری ویروسی و علائمی همچون تب
- استفراغ
- اسهال
- نارسایی کلیه
- فشار خون
افراد حین بیماری و پس از بهبودی باید آب کافی مصرف کنند؛ کمی بیشتر از میزان مصرف عادی. معمولا سوپ مرغ، انواع آبمیوه‌های طبیعی و دتاکس واتر بهترین منبع برای تامین آب بدن است.
مصرف داروهای خاص؛ دهیدراته شدن عوارض جانبی برخی داروها
برخی داروها به روند کم آبی در بدن دامن می‌زنند. در اغلب موارد احتمال دارد که مصرف دیورتیک‌ها، آنتی اسیدها، ملین‌ها و داروهای فشار خون منجر به خارج شدن آب و الکترولیت‌ها از بدن خواهند شد. در اصل این داروها به گونه‌ای طراحی شده‌اند که با جذب آب برای فعالیت‌ها خاص و سپس دفع آن از بدن باعث کمبود آب در بدن می‌شوند.
به عنوان مثال داروهای فشار خون برای کاهش حجم و دوز خون در رگ‌ها باید مقداری از آب موجود در خون را از طریق کلیه‌ها دفع کنند. در این حالت خون در رگ‌ها کاهش یافته و فشار خون کاهش می‌یابد. باید اشاره کنیم که در صورت مصرف طولانی‌مدت داروهای فشار خون و بروز علائم کم آبی در بدن با پزشک خود مشورت کنید.
بیماری دیابت، علت دهیدراته شدن بدن
تشنگی و ادرار مکرر جزء علائم همیشگی بیماران دیابتی است. زیرا بدن پیوسته در تلاش است که از شر قند از طریق ادرار خلاص شود. با دفع ادرار، بدن دچار کم آبی و کمبود الکترولیت خواهد شد. از طرفی دیگر بیماران دیابتی پیوسته احساس تشنگی دارند. مصرف یکباره آب منجر به دفع آن و ناراحتی شخص خواهد شد.
سوختگی یا گرمازدگی؛ مهمترین علت جذب نشدن آب در بدن
قرارگیری در معرض آب و هوای گرم برای مدت طولانی و عدم مصرف مایعات کافی منجر به گرمازدگی خواهد شد. گرمازدگی با تعریق بالا، از دست دادن آب و الکترولیت‌ها و تشنگی همراه است. در این حالت کم آبی بدن تشدید می‌شود.
سوختگی بدن نیز، به ویژه در وسعت زیاد یا با شدید بالا منجر به از دست دادن آب سطح پوست و حتی آب داخلی بدن خواهد شد. البته باید اشاره کنیم که با سوختگی شدید در سطح وسیعی، بدن آب بیشتری از دست می‌دهد.
نارسایی کلیه منجر به کم آبی بدن می‌شود؛ رابطه‌ای دوطرفه
بیماری نارسایی کلیه باعث تاثیر بر عملکرد صحیح و درست کلیه‌ها می‌شود. با اختلال در عملکرد کلیه‌ها دفع سموم از سیستم ادراری دچار اختلال خواهد شد. در این حالت اختلالاتی همچون ناهنجاری‌های الکترولیتی، کم آبی شدید و جریان خون ناکافی به کلیه‌ها رخ می‌دهد. باید اشاره کنیم که در مواردی کم آبی شدید نیز منجر به نارسایی کلیه می‌شود. زیرا کلیه‌ها برای انجام فعالیت‌های خود به آب کافی نیاز دارند.
مهمترین علت کم آبی در افراد مسن؛ شایع‌ترین علل دهیدراته شدن
افراد مسن نسبت به دیگر گروه‌های سنی مستعد کم آبی قرار دارند. از مهمترین علل شایع کم آبی بدن می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:
- بیماری زوال عقل یا دیگر شرایط روانی که توانایی فرد را برای مراقبت از خود کاهش می‌دهد.
- اختلالاتی که دریافت مایعات در بدن را دشوار خواهد کرد مانند محدودیت حرکتی پس از سکته مغزی
- کاهش احساس تشنگی در افراد مسن نسبت به جوان‌ترها
- عدم تمایل به مصرف نوشیدنی‌ها به دلیل احتمال بیدار شدن از خواب برای رفتن به دستشویی یا مشکل در بی‌اختیاری
- میزان بیشتر چربی در بدن با افزایش سن که نسبت به سایر بافت‌ها آب کمتری دارد. در نتیجه مقدار کل آب در بدن افراد مسن با وجود میزان چربی بیشتر، کاهش می‌یابد.
- هیدراتاسیون بیش از حد در افراد مسن منجر به دفع بیشتر خواهد شد. زیرا کلیه‌های افراد مسن کارایی کمتری داشته و آب کمتری دفع می‌کنند. بنابراین فرد مسن راحت‌تر دچار هیدراتاسیون می‌شوند.
در مواردی علل دیگری برای کمبود آب در بدن افراد مسن وجود دارد.
مهمترین علائم کم آبی بدن در بزرگسالان و کودکان
رایج‌ترین علائم کم آبی در بدن شامل موارد زیر است. در صورت داشتن هر یک از این علائم یا چند مورد از آن‌ها با هم به پزشک مراجعه کنید.
- کاهش میزان ادرار
- ادرار غلیظ و تیره رنگ
- سردرد
- تهوع
- گرفتگی عضلات
- خستگی
- سرگیجه یا سبکی سر
- خشکی دهان
- کاهش خاصیت ارتجاعی پوست
- یبوست
هنگام کم آبی و قرارگیری شخص در آب و هوای گرم منجر به گرمازدگی می‌شود. در این شرایط آب و الکترولیت بیشتر از بدن خارج خواهد شد و به دهیدراته شدن دامن می‌زند. باید اشاره کنیم که اگر کم آبی ادامه یابد، شوک و آسیب شدیدی به اندام‌هایی مانند کلیه‌ها، کبد و مغز وارد می‌شود. در مواردی کم آبی شدید باعث آسیب به سلول‌های مغز شده و ممکن است باعث به کما رفتن یا مرگ فرد خواهد شد.
افراد در معرض خطر کم آبی
افراد مختلفی ممکن است دچار کم آبی شوند، اما برخی افراد بیشتر در معرض دهیدراته شدن قرار دارند. این افراد عبارتند:
- نوزادان و کودکان: این دسته بیشتر در معرض اسهال، استفراغ شدید، تب یا سوختگی قرار دارند. همچنین کودکان در برابر کم آبی آسیب‌پذیرتر هستند. رده سنی 0 تا 3 سال اغلب نمی‌توانند تشنگی خود را بیان یا نیاز خود را رفع کنند.
- افراد مسن: با افزایش سن، ذخیره مایعات بدن کمتر می‌شود. از طرفی دیگر افراد مسن توانایی کمتری در حفظ آب دارند و کمتر احساس تشنگی می‌کنند. بیماری‌های مزمن نیز در افراد مسن بر کم آبی دامن خواهد زد.
- افراد مبتلا به بیماری‌ها مزمن: ابتلا به بیماری‌های خاص افراد را در معرض دهیدراته شدن قرار می‌دهد. به عنوان مثال دیابت، نارسایی کلیوی و زوال عقل منجر به کم آبی خواهد شد.
- افراد شاغل یا ورزشکار: قرارگیری در معرض هوای گرم و مرطوب، خطر دهیدراته شدن و گرمازدگی را افزایش می‌دهد. علت کم آبی در این شرایط این است که تعریق بدن در هوای گرم افزایش یافته، دمای بدن بالا رفته، الکترولیت‌ها دفع و کم آبی تشدید می‌شود.
با توجه به این موارد این افراد باید میزان آب مصرفی خود را کنترل کنند.
پیشگیری از کم آبی بدن؛ چند نکته ساده
به راحتی با رعایت چند نکته ساده می‌توان از کم آبی بدن جلوگیری کرد. بزرگسالان باید حداقل 6 لیوان مایعات در طول روز مصرف کنند. این میزان برای افرادی که ورزش می‌کنند، تعریق بالایی دارند، داروهای خاصی مصرف می‌کنند متفاوت است.
همچنین مصرف سبزیجات و میوه‌ها، تامین آب بدن در زمان بیماری (اسهال یا استفراغ) و مصرف الکترولیت‌ها به دفع کم آبی کمک خواهد کرد. افرادی که ورزش می‌کنند در زمان تمرین باید آب یا نوشیدنی‌های حاوی الکترولیت مصرف کنند.
اگر تا این جای مقاله به جواب سوالات خودتون نرسیدین میتوانید با مراجعه به تالارگفتوگو فیت کلاب سوالات خودتون رو از متخصصین ما بپرسید.
با مشاورین فیت کلاب علت کم آبی بدن را پیدا و درمان کنید
پیشگیری همیشه بهتر از درمان است. اگر فعالیت بدنی شدیدی دارید، بیماری خاصی مانند دیابت یا فشار خون دارید یا اگر احساس کم آبی می‌کنید، با یک برنامه غذایی و ورزشی درست و مناسب میتوانید این مشکل را رفع کنید. برای دریافت رژیم غذایی حاوی آب کافی، متناسب با وضعیت جسمانی خود با کارشناسان تغذیه و ورزشی فیت کلاب مشورت کنید.
مربی‌های ورزشی و مشاورین تغذیه فیت کلاب با سال‌ها تجربه در رشته‌های مختلف به راحتی برنامه غذایی یا ورزشی مناسبی برای شما تنظیم می‌کنند. البته با کمک این مجموعه باسابقه میتوانید علت کم آبی بدن خود را پیدا کرده و درمان کنید. برای ارتباط با مشاورین فیت کلاب با شماره 02191090095 تماس بگیرید یا از طریق سایت ارتباط برقرار کنید.
کارشناسان مجموعه فیت کلاب در کمترین زمان ممکن و متناسب با شرایط زندگی، جسمی و کاری شما بهترین برنامه غذایی یا ورزشی را تنظیم خواهد کرد. همچنین این کارشناسان در تمام طول برنامه ورزشی یا رژیم غذایی همراه شما هستند.
پرتکرارترین سوالات کاربران در مورد علت کم آبی بدن
رایج‌ترین علائم کم آبی بدن چیست؟
خستگی، خشکی پوست و لب‌ها، تشنگی، ادرار تیره یا کاهش دفع ادرار
چگونه متوجه کم آبی بدن شویم؟
اگر احساس تشنگی، خستگی، کاهش میزان دفع ادرار یا علائم دیگری مانند گرفتگی عضلانی، سرگیجه، سردرد یا بی ثباتی شدید، ممکن است دچار کم آبی شده باشید.
سریع‌ترین راه برای درمان کم آبی چیست؟
سریع‌ترین راه برای درمان کم آبی خفیف، مصرف آب، نوشیدنی‌های الکترولیتی یا محلول‌های آبرسانی خوراکی است. اما در صورت کم آبی متوسط یا شدید باید به پزشک مراجعه شود.
کم آبی بدن چه عوارضی دارد؟
کم آبی خفیف اثرات ماندگاری در بدن ندارد. در حالی که کم آبی شدید ممکن است منجر به تغییراتی در عملکرد ذهنی، نارسایی کلیه و فشار خون پایین شود.