طبق تحقیقات انجام شده، بیماری کم خونی همواره در زنان، شایع‌تر از مردان است. کم خونی به معنای کاهش تعداد گلبول‌های قرمز و هموگلوبین در رگ‌های خونی است. بیماری کم خونی می‌تواند عارضه‌های مختلفی را برای انسان در پی داشته باشد. به عنوان مثال، بروز سرگیجه و سردرد، دو مورد از متداول‌ترین عارضه‌های کم خونی هستند. بروز کم خونی می‌تواند علت‌های مختلفی داشته باشد.
برخی از افراد ممکن است این بیماری را از والدین خود به ارث ببرند. برخی دیگر ممکن است به دلیل داشتن سبک زندگی نامناسب، دچار کم خونی شوند. خوشبختانه راه‌های مختلفی برای درمان کم خونی وجود دارد. در این مطلب از مجله تخصصی فیت کلاب به بررسی علت‌های بروز کم خونی و راه های درمان کم خونی شدید در بانوان می‌پردازیم.
کم خونی و انواع آن
کم خونی وضعیتی است که در آن، بدن فرد قادر به تولید گلبول قرمز به مقدار کافی (و مورد نیاز بدن) نمی‌باشد. بافت‌های مختلف بدن، اکسیژن مورد نیاز خود را از طریق خون دریافت می‌کنند. اگر تعداد گلبول‌های قرمز موجود در خون از مقدار طبیعی کمتر باشد، فرآیند اکسیژن رسانی در بدن، دچار اختلال خواهد شد. اختلال در فرآیند اکسیژن رسانی خون، موجب بروز عارضه‌هایی مانند احساس ضعف و خستگی غیر طبیعی می‌شود. در ادامه، انواع مختلف کم خونی مورد بررسی قرار می‌گیرد.
-
کم خونی خفیف
کم خونی خفیف، یکی از شایع‌ترین انواع کم خونی بوده و به راحتی قابل درمان است. این نوع از کم خونی مقطعی است و می‌تواند ناشی از یک حادثه (مانند کم خونی ناشی از جراحات ایجاد شده در اثر سانحه و جراحی) باشد. هر فردی (از هر سن و جنسیتی) ممکن است به این نوع کم خونی دچار شود. بعد از مراجعه به پزشک و مصرف داروهای تجویز شده توسط پزشک متخصص، کم خونی خفیف شما درمان خواهد شد.
-
کم خونی ناشی از فقر آهن
از نمونه‌های شایع کم خونی خفیف، می‌توان به کم خونی ناشی از فقر آهن اشاره نمود. در این نوع کم خونی، گلبول‌های خون از نظر ظاهری سالم بوده و به تعداد کافی وجود دارند. اما به علت عدم وجود آهن کافی در خون (که در فرآیند اکسیژن رسانی بسیار ضروری است)، فرد دچار علائم کم خونی می‌شود. کم خونی ناشی از فقر آهن نیز با تجویز مقدار مشخصی مکمل آهن توسط پزشک، به راحتی درمان می‌شود.
-
کم خونی مزمن
در این نوع کم خونی، مدت زمانی که فرد باید مشکلات مربوط به کم خونی را تحمل کند، طولانی است. یعنی روند درمان افراد مبتلا به کم خونی مزمن، یک روند طولانی به شمار می‌رود. در برخی افراد، این بیماری به حدی شدید است که هرگز به طور کامل قابل درمان نیست. معمولاً اندازهٔ گلبول‌های خون، در افرادی که مبتلا به کم خونی مزمن هستند، طبیعی است. اما در برخی موارد، اندازه گلبول‌ها نیز می‌تواند کوچک‌تر از حد عادی آنها باشد (که میکروسیتوز نامیده می‌شود). این دسته از افراد باید به طور منظم تحت نظر پزشک باشند. همچنین همواره باید داروهای تجویز شده توسط متخصص را به طور منظم مصرف کنند.
-
کم خونی ارثی
نوع خاصی از کم خونی وجود دارد که به طور ارثی و از طریق ژن منتقل می‌شود. متاسفانه درمان این نوع کم خونی‌ها بسیار دشوار بوده و معمولاً درمان قطعی برای آنها وجود ندارد. کم خونی ارثی نیز انواع مختلفی دارد. انواع مختلف کم خونی ارثی، به شرح زیر است.
- بیماری تالاسمی: این بیماری، نوعی کم خونی ارثی است که حاصل جهش ژنتیکی در سلول‌های خونی می‌باشد. بیماری تالاسمی مانع تولید پروتئين آلفا و بتا در خون فرد بیمار می‌شود.
- بیماری کم خونی داسی شکل: این بیماری نیز نوعی کم خونی ارثی به شمار می‌رود. در این بیماری، گلبول‌ها به علت تغییر شکل و چسبندگی، قادر به حرکت در رگ‌ها و مویرگ‌ها نیستند و به دلیل عدم اکسیژن رسانی صحیح، علائم کم خونی را در فرد ایجاد می‌کنند.
- کم خونی آپلاستیک
در این نوع از کم خونی، بدن شما تولید سلول‌های خونی را متوقف می‌کند. در نتیجه، میزان سلول‌های خونی مورد نیاز بدن، کمتر از مقدار طبیعی می‌شود. این نوع کم خونی دارای درجه بندی است. به طور کلی کم خونی آپلاستیک را از درجه خفیف تا درجه شدید، تقسیم بندی می‌کنند. این نوع کم خونی، سیستم ایمنی بدن را ضعیف می‌کند. در نتیجه، شخص مبتلا به کم خونی آپلاستیک، مستعد ابتلا به بیماری‌های غفونی و خونی نیز خواهد شد. نحوه درمان این نوع کم خونی وابسته به شدت کم خونی بوده و می‌تواند با مصرف دارو یا انتقال خون درمان شود.
شایع ترین نوع کم خونی در زنان
زنان زیادی در سراسر جهان، دارای مشکل کم‌خونی هستند. معمولاً رایج‌ترین نوع کم خونی در زنان، کم خونی ناشی از فقر آهن است. این نوع کم خونی زمانی رخ می‌دهد که مقدار آهن موجود در بدن زنان، کمتر از مقدار طبیعی باشد. از آنجا که وجود آهن در گلبول‌های قرمز (برای امر اکسیژن رسانی)، بسیار حائز اهمیت است، بررسی علت‌ها و راه‌های درمان این نوع کم خونی نیز بسیار مهم می‌باشد.
علت های اصلی بروز کم خونی در زنان
بانوان همواره در طول دورهٔ زندگی خود، با دوره‌های کم خونی مختلفی (مانند دوران پریودی) مواجه می‌شوند. علت بروز کم خونی در هر یک از این دوره‌ها، با دیگر دوره‌ها تفاوت دارد. البته برخی از دلایل بروز کم خونی در دوره‌های مختلف زندگی زنان، می‌توانند یکسان باشند. در این قسمت، به بررسی چهار عامل اصلی کم خونی در زنان خواهیم پرداخت.
1.قاعدگی شدید در بانوان
از سن بلوغ که دوران قاعدگی در دختران آغاز می‌شود، مشکلات مربوط به کم خونی نیز ممکن است پدیدار شوند. در صورتی که یک دختر در این دوره خون ریزی‌های شدیدی داشته باشد، به مرور زمان دچار کم خونی می‌شود. زنان و دختران باید برای جبران این مشکل، به پزشک متخصص مراجعه کنند. در اولین مرحله تشخیص و درمان کم خونی، علت شدت خونریزی بررسی می‌شود. در مرحله بعدی، اقدامات لازم برای جبران کم خونی ناشی از خون ریزی‌های شدید انجام می‌شود. روش‌های جبران خون از دست رفته، شامل استفاده از داروهای تقویتی و رژیم‌های غذایی متناسب با شرایط زندگی فرد می‌شود.
-
زایمان
بانوان در زمان زایمان، مقدار قابل توجهی از خون خود را از دست می‌دهند. جبران خون (و به دنبال آن، آهن) از دست رفته در طول زایمان، مستلزم گذشت زمان طولانی و انجام مراقبت‌های ویژه در طول این مدت است. اما به طور معمول، زنان پس از انجام زایمان، نمی‌توانند مراقبت‌های لازم را از خود داشته باشند (به علت شرایط نگهداری از فرزند و مشغله‌های دیگر). کم خونی پس از زایمان، از جمله کم خونی‌های خفیف و کوتاه مدت تلقی می‌شود. اما در اثر سهل انگاری و مراقبت نکردن، این کم خونی می‌تواند تبدیل به یک کم خونی مزمن شود. توجه داشته باشید که این کم خونی مزمن در دراز مدت، تاثیرات منفی بیشتری بر جای می‌گذارد.
-
دوران بارداری
زنانی که در دورهٔ بارداری هستند، نسبت به شرایط عادی، نیاز بیشتری به دریافت منابع معدنی دارند. زیرا جنین در رحم مادر در حال رشد بوده و به مرور زمان، به مواد معدنی و اکسیژن بیشتری نیاز دارد. بدن زنان در دوران بارداری، دچار تغییرات زیادی می‌شود. این تغییرات می‌توانند به شکل ظاهری یا مربوط به سلامت شخص باشند، کم خونی، یکی از این تغییرات است. در صورتی که به کم خونی ناشی از بارداری توجه نشود (و جهت درمان آن اقدامی صورت نگیرد)، این نوع کم خونی می‌تواند منجر به زایمان زودرس و به خطر افتادن سلامت مادر و جنین شود.
-
اختلال در جذب آهن به علت عمل های مربوط به کاهش وزن
بخش زیادی از آهن مورد نیاز بدن، توسط روده جذب می‌شود. در صورتی که روده در جذب آهن دچار مشکل شود، به مرور زمان، میزان آهن دریافتی بدن بسیار کاهش یافته و مشکلات جدی در بدن شخص ایجاد می‌شود. برخی از بانوان با استفاده از عمل‌های جراحی، اقدام به برداشتن و کاهش حجم معده و بخشی از رودۀ خود می‌کنند. این کار جدا از عوارض ناشی از جراحی، در فرآیند جذب آهن نیز تاثیر منفی دارد. زیرا از حجم طبیعی معده کاسته شده است. اختلال در فرآیند جذب آهن توسط معده، منجر به بروز کم خونی در بدن شخص می‌شود.
علائم کم خونی در زنان
کم خونی از جمله بیماری‌هایی است که علائم مختلفی دارد. در صورت مشاهده هر یک از نشانه‌های مربوط به کم خونی، باید هر چه سریع‌تر به یک پزشک متخصص مراجعه کنید. از جمله نشانه‌های کم خونی در زنان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
- سردرد و سرگیجه
- احساس ضعف و سستی در عضلات
- تنگی نفس
- سردی دست و پا
- تپش قلب و ضربان‌های نامنظم
- رنگ پریدگی و سفیدی غیر طبیعی پوست
- احساس خستگی
- غش کردن و بی‌هوشی کوتاه مدت
- بزرگ شدن غدد لنفاوی
- احساس لرزش در دست‌ها
درمان کم خونی شدید در زنان
در صورتی که علائم ذکر شده در بخش قبلی را دارید، بهتر است ابتدا به پزشک مراجعه کرده و سپس با انجام آزمایش، اصلی‌ترین علت کم خونی خود را پیدا کنید. زیرا فهمیدن علت بروز کم خونی، کمک زیادی برای پیدا کردن راه درمان آن می‌کند. در مرحلهٔ بعدی، شما باید با مصرف دارو‌هایی که پزشک متخصص برای شما تجویز می‌کند، به درمان مشکل کم خونی خود بپردازید. اما نکتهٔ حائٰز اهمیت در اینجا این است که شما بعد از اقدام برای درمان کم خونی خود، باید همواره در تلاش باشید تا دوباره دچار این مشکل نشوید.
بهترین روش برای جلوگیری از بروز کم خونی و درمان کم خونی شدید در بانوان، اصلاح سبک زندگی و پیروی از یک رژیم غذایی غنی از آهن است. البته تعیین رژیم غذایی ایده‌آل برای هر شخص، باید توسط یک پزشک متخصص یا یک کارشناس تغذیه صورت بپذیرد. پزشک متخصص یا کارشناس تغذیه، پس از بررسی سوابق پزشکی و فهمیدن علت بروز کم خونی در بدن شما، یک برنامه غذایی مناسب را برای شما در نظر می‌گیرد.
وضعیت بدنی من به چه صورت است ؟
باید بدونیم وضعیت تناسب اندام ما به چه شکلی هست ؟ لاغریم ، اضافه وزن داریم یا وزنمون ایده آل هست. برای این که متوجه این قضیه بشیم یک شاخص معروف به اسم BMI یا شاخص توده بدنی داریم. برای حساب کردنش باید قد و وزنمون رو با جنسیت توی فرمول بزاریم از طریق جدول ها ببینیم توی چه شرایطی هستیم، اما اصلا نگران نباشید نیازی به حساب و کتاب کردن نیست. فقط کافی فرم زیر رو پر کنید و تا به صورت اتوماتیک شاخص توده بدنی شما حساب بشه و وضعیت بدنتون رو به شما نشان بده. بعد از پر کردن فرم اگر فکر کردی نیاز به یک برنامه اختصاصی تمرین و تغذیه دارید که با کمترین هزینه براتون طراحی و ارسال بشه کافی روی دکمه درخواست مشاوره کلیک کنی مشخصاتت رو بزنی تا کارشناس های ما تو اولین فرصت ( معمولا 2 روز بعد ) باهاتون تماس بگیرن و برای رسیدن به هدف راهنماییتون کنند. اگر هم عجله دارید برای دریافت برنامه اختصاصی می تونید توی سایت ثبت نام کنید و سفارش طراحی برنامه تمرین و تغذیه رو از قسمت دریافت برنامه جدید خودتون رو ثبت کنید.
راه های درمان کم خونی شدید در زنان
همان طور که ذکر شد، برخی از انواع کم خونی، قابل درمان نیستند. این نوع کم خونی‌ها معمولاً کم خونی‌های مزمن و شدید هستند. اما خوشبختانه با پیشرفت علم، راه‌های مختلفی برای درمان برخی از کم خونی‌های شدید پیدا شده است. روند رو به رشد و پیشرفت در علم داروسازی نیز موجب تولید قرص‌ها و مکمل‌هایی شده است که تاثیر زیادی در درمان کم خونی‌های شدید می‌گذارند. در ادامه این بخش، به بررسی راه‌های درمان کم خونی شدید در زنان می‌پردازیم.
1.استفاده از مکمل‌های حاوی آهن که توسط پزشک تجویز می شود
پزشک متخصص با توجه به میزان کم خونی، مکمل‌های حاوی آهن را برای بیمار تجویز می‌کند. زمان مصرف بسیاری از مکمل‌های حاوی آهن، هنگام صبح و به صورت ناشتا است. اما افراد زیادی با مصرف مکمل‌های آهن به شکل ناشتا، دچار مشکلات گوارشی شده و مجبور به مصرف مکمل‌ها به همراه غذا می‌شوند. ویتامین c در جذب بیشتر و بهتر آهن بسیار موثر است. به همین علت، پزشکان در کنارمکمل‌های آهن، استفاده از ویتامین c را نیز تجویز می‌کنند. بسیاری از پزشکان پیشنهاد می‌کنند مکمل‌های آهن را همراه با مکمل ویتامین c یا آب پرتقال مصرف کنید.
2.تزریق خون (که در موارد بسیار نادر انجام می شود)
در موادری که یک شخص، مقدار خون زیادی را به شکل ناگهانی از دست داده باشد، مقدار مشخصی خون از طریق انتقال وریدی، به بدن فرد تزریق می‌شود. البته این امر برای افرادی که دچار کم خونی بسیار شدید باشند نیز انجام می‌شود. این پروسه انتقال خون در مراکز درمانی و بیمارستان‌ها، با دستور پزشک انجام می‌شود.
3.رژيم های غذایی حاوی منابع غنی آهن
در کنار مصرف مکمل‌های تجویز شده توسط پزشک، داشتن یک رژيم غذایی غنی از آهن نیز برای درمان کم خونی‌های شدید، بسیار کارآمد است. برای داشتن یک رژیم غذایی غنی از آهن، نیاز به آشنایی با منابع غذایی غنی از آهن خواهید داشت. در ادامه، به برخی منابع غذایی غنی از آهن اشاره می‌شود. البته بهتر است این مواد غذایی را نیز با نظر یک پزشک متخصص یا یک کارشناس تغذیه وارد رژیم غذایی خود کنید.
- گوشت قرمز
گوشت قرمز (مانند گوشت گاو و گوسفند) و سایر غذاهای گوشتی (مانند جگر)، حاوی مقادیر بسیار زیادی از آهن هستند. به همین دلیل این نوع مواد غذایی، درمان کم خونی شدید در بانوان را سرعت می‌بخشند. یک تکه گوشت قرمز 100 گرمی، حدوداً حاوی مقدار 2.7 میلی گرم آهن است. بنابراین قرار دادن گوشت قرمز در رژیم غذایی بانوان، می‌تواند آهن مورد نیاز بدن آنها را تامین کرده و مانع بروز کم‌خونی در بدن بانوان شود.
- سبزیجات دارای برگ سبز (مانند اسفناج)
اسفناج منبعی غنی از آهن به شمار می‌رود. اما آهن موجود در گیاهان، به راحتی در بدن انسان جذب نمی‌شود. وجود ویتامین سی زیادی که در کنار آهن، در اسفناج وجود دارد، قرار دادن اسفناج در رژیم غذایی را ضروری می‌کند.
- میوه های خشک
میوه‌های خشک شده به شکل مستقیم موجب درمان کم خونی نمی‌شوند، اما با تامین ویتامین‌های مورد نیاز جهت ساخت گلبول‌های قرمز و همچنین تامین آهن مورد نیاز بدن، تاثیر زیادی در درمان کم خونی‌های مختلف دارند. از جمله خوشمزه‌ترین و مقوی‌ترین میوه‌های خشک شده، می‌توان به برگ زرد آلوی خشک شده و انجیر خشک اشاره کرد.
- آجیل
مغزهای آجیل، جزء غنی‌ترین منابع مواد معدنی (مانند آهن) به شمار می‌روند. بنابراین قرار دادن آجیل در رژیم غذایی برای درمان کم خونی، شدیداً توصیه می‌شود. بادام زمینی، پسته و فندق سرشار از آهن، فسفر و پتاسیم هستند. به همین دلیل، مصرف آنها از بروز کم خونی جلوگیری کرده و روند درمان کم خونی را سرعت می‌بخشد.
- حبوبات
برخی از حبوبات مانند لوبیا، عدس، نخود و سویا، منابعی سرشار از آهن هستند. افرادی که رژیم‌های گیاه‌خواری را دنبال می‌کنند، استفاده از این حبوبات می‌تواند بسیار کارآمد باشد. برای افرادای که از رژیم‌های گیاه‌خواری استفاده می‌کنند، حبوبات می‌توانند جایگزین‌های قابل قبولی برای گوشت قرمز باشند.
- غذاهای دریایی
صدف دریایی یک منبع بسیار غنی از آهن است. مقدار آهن موجود در صدف‌های دریای، با توجه به نوع آنها متفاوت است. البته صدف‌های دریایی می‌توانند حاوی مقداری جیوه و برخی از ترکیبات سمی باشند. بنابراین برای مصرف آنها، باید حداکثر دقت را داشته باشید.
راه های جلوگیری از بروز کم خونی در زنان
راه‌های مختلفی برای جلوگیری از بروز کم خونی در بانوان وجود دارد. شاید بهترین را برای جلوگیری از بروز کم خونی‌های مختلف، آشنایی با روش‌های جلوگیری از بروز آنها باشد. در این بخش، به برخی از مهم‌ترین و پرکاربردترین روش‌ها برای جلوگیری از بروز کم خونی در بانوان اشاره می‌شود.
- مصرف گوشت قرمز با کیفیت و تازه (به میزان کافی)
- قرار دادن سبزیجات دارای برگ سبز در وعده‌های غذایی روزانه
- استفاده از مغزهای آجیل جهت بهره‌مندی از مواد معدنی مقوی آنها
- مصرف منظم مکمل‌های تجویز شده توسط پزشک
- اصلاح عادت‌های غذایی ناسالم و پیروی از رژيم غذایی مقوی
- مراقبت و توجه لازم برای درمان کم خونی‌های مقطعی که در اثر حوادث مختلف ایجاد شده‌اند
- زیر نظر متخصص
- برنامه تمرین اختصاصی
- رژیم غذایی منعطف و آسان
جمع بندی درمان کم خونی شدید در بانوان
کم خونی از جمله مشکلات شایع در سراسر جهان است که در زنان، به میزان بیشتری وجود دارد. در صورتی که اقدامات لازم جهت جبران و درمان کم خونی صورت نگیرد، می‌تواند در دراز مدت موجب آزار و اختلال در عملکرد روزانۀ فرد بیمار شود. اگر شما نیز دچار مشکل کم خونی هستید، در اولین قدم باید جهت بررسی علت کم خونی خود اقدام کرده و با مشورت یک پزشک متخصص، شروع به مصرف داروهای مکمل آهن کنید.
دقت داشته باشید که رعایت رژيم غذایی سالم و غنی از آهن نیز روند درمان شما را بهتر کرده و به آن سرعت می‌بخشد. در مجموعه تخصصی فیت کلاب، کارشناسان و متخصصان تغذیه به شما کمک می‌کنند با دریافت یک برنامهٔ غذایی متناسب با شرایط جسمی خود، در کنار مکمل‌های تجویز شده توسط پزشک، به درمان کم خونی خود بپردازید.
